Giotino
Custom gitaren en ukuleles
Akoestisch of klassiek?
Als je een gitaar hebt, kan het voorkomen dat je niet zeker weet of je een akoestische- of klassieke gitaar hebt. Dat maakt op zich niet zo heel veel uit; ze lijken erg op elkaar. Het wordt wel belangrijk als je de snaren wilt gaan vervangen, want akoestische snaren passen niet op een klassieke gitaar en andersom past het ook niet. Je kunt dan de verkeerde snaren kopen en als je op Youtube wilt gaan opzoeken hoe je snaren te vervangen, kan het erg verwarrend worden. Beide gitaren hebben verschillende benamingen. De akoestische gitaar wordt ook wel Western gitaar genoemd en de klassieke gitaar is ook wel bekend als Flamengo gitaar of Spaanse gitaar.
In dit artikel gaan we het eerst over de verschillende snaren hebben en hoe deze op de brug worden vast gemaakt. Dit is het meest kenmerkende verschil. De brug is de plek op de klankkast van de gitaar waar de snaren vast zitten. Een akoestische gitaar heeft snaren van metaal, waarbij er verschillende metaalsoorten kunnen worden gebruikt. De klassieke gitaar heeft snaren van nylon en snaren van metaal, waarbij de bovenste drie snaren van metaal zijn, ook wel gewonden snaren genoemd en de onderste drie snaren van nylon zijn. Nylon snaren lijken op plastic snaren.
Brug van een klassieke gitaar 
Brug van een akoestische gitaar
Op de foto’s zie je de brug van een klassieke- en van een akoestische gitaar. Hier zit het verschil dat er altijd is tussen beide gitaar soorten. De snaren van de klassieke gitaar zijn vast geknoopt, links zie je de drie metalen snaren en rechts daarvan de drie nylon snaren. De snaren van de akoestische gitaar zitten bevestigd door middel van de brugpinnen, dit zijn de zes ‘knopjes’ die je op de brug ziet zitten. Deze brugpinnen klemmen de snaren vast. Het uiteinde van een akoestische snaar heeft een klein ‘oogje’ aan het uiteinde dat de snaar klemt onder de brugpin.
Nu je weet welk type gitaar je hebt, kun je op Youtube kijken hoe de snaren erop te zetten. Het is erg vergelijkbaar met veters strikken; heel eenvoudig nu je het vele malen hebt gedaan, maar voor het eerst kan het een beetje abracadabra zijn. Er zijn vele goede filmpjes op Youtube te vinden. Wij raden de filmpjes van Taylor aan. Zij zijn de grootste fabrikant van gitaren ter wereld en vele beroemde artiesten spelen op een Taylor gitaar. Belangrijkste reden om hun filmpjes op te zoeken is dat ze de meest eenvoudige methode gebruiken en een filmpje voor elke soort gitaar hebben. De filmpjes zijn wel in het Engels. Google: Taylor changing steel strings voor akoestische gitaar of Taylor changing nylon strings voor klassieke gitaar.
Er zijn nog een aantal verschillen die minder opvallend zijn. Zo heeft de toets, ook wel fret- of finger board genoemd van de akoestische gitaar een licht bolling die we de radius noemen. Ook het bovenblad van een akoestische gitaar heeft een lichte bolling en is dus niet plat. Veel klassieke gitaren hebben wel een plat bovenblad. De achterkant van zowel de akoestische- als de klassieke gitaar heeft een lichte bolling. Alle klassieke gitaren hebben een sleufkop, in het Engels slotted headstock genoemd. Deze kop komt ook op akoestische gitaren voor, maar de meeste akoestische gitaren hebben een dichte kop. Er zijn ook verschillen die je niet meteen kan zien. Zo hebben de meeste klassieke gitaren geen halspen, ook wel truss rod genoemd, maar alle akoestische gitaren van na de Tweede Wereldoorlog hebben er wel een. Ook de bracing aan de binnenkant van de klankkast is anders, de meeste klassieke gitaren hebben een waaier bracing, de meeste akoestische gitaren hebben een X-bracing. Er zijn ook andere bracings zoals de V-bracing van Taylor en honinggraat bracings.
Halspen in akoestische gitaar 
X-bracing akoestische gitaar 
Sleufkop klassieke gitaar
Mocht je het snaren vervangen toch iets te lastig vinden, dan kun je altijd nog bij ons terecht.
Klankkast de binnenkant
De bracing van je akoestische gitaar steekt dwars door de zijkant heen!
In dit vierde artikel over akoestische gitaarbouw gaan we laten zien hoe de binnenkant van je akoestische gitaar eruit ziet. Niet alle akoestische gitaren hebben dezelfde bracing. De bracing zijn de latjes aan de binnenkant van de gitaar. Wel hebben alle bracings dezelfde functie: de gitaar verstevigen en de akoestiek bevorderen. In onze gitaar zit een X-bracing, zogenoemd door de X-vorm. Dit is de meest voorkomende bracing, andere zijn bijvoorbeeld de V-bracing en de honinggraat bracing. Een derde functie van de bracing is het in vorm houden van de bolling van het top- en achterblad, iets dat we in een eerder artikel hebben laten zien.
Nadat de zijkanten in vorm zijn gemaakt, komen het hals- en staartblok erin. Deze twee blokken lijmen de zijkanten aan elkaar. Aan het ene wordt later de hals bevestigd en de ander houd de achterkant van de gitaar bij elkaar. In deze gitaar zijn beide blokken uit mahonie van de hals gemaakt, zo is er minder resthout. Om de zijkant op het achterblad te kunnen lijmen, wordt er een houten strip langs de hele rand van de zijkant gelijmd, waarop het blad gelijmd kan worden. Anders zou de rand te smal zijn om voldoende contact te maken. Echter de zijkant is nu recht, terwijl het achterblad een bolling heeft. Daarvoor gaat de zijkant geschuurd worden op de radiusschijf waarmee ook de radius in het achterblad gemaakt is.
Ook aan de bovenkant van de zijkant komt een houtenstrip, die ook weer in radius geschuurd moet worden. Aan deze kant laten we de bracing door de zijkant komen. Daarvoor moeten er dus ruimtes uit de zijkant gehaald worden, waar de bracing precies in valt. Later zal dit gemaskeerd worden door de binding. Maar wat niemand dus ziet, is dat de bracing van je akoestische gitaar door de zijkant steekt. Als de gaten voor de bracing zijn gefreesd, kan het topblad op de gitaar gelijmd worden en is de ‘box’ geboren!
In een volgend artikel gaan we laten zien hoe de box verder gevormd wordt en de binding erop komt.
Bovenblad en de rozet
Het bovenblad wordt gemaakt uit klankhout. Er zijn vele houtsoorten geschikt om als klankhout te dienen. Spar, mahonie en walnoot zijn voorbeelden van veel gebruikt klankhout. Ze hebben allemaal verschillende eigenschappen. Op deze gitaar komt een top van rode spar, ook wel adirondack genoemd. Deze spar groeit alleen in het Noordwesten van de V.S. en Canada. Het heeft een heldere klank en wordt in hoge kwaliteit gitaren gebruikt. Deze houtsoort is gebruikt in de gitaar die Eric Clapton speelde op de akoestische versie van Layla. Niet elke houtsoort trilt even goed om te kunnen dienen als klankhout, zo zie je weinig gitaren met een rozenhout bovenblad, of eikenhout bijvoorbeeld.
We trekken met potlood een middenlijn over het bovenblad. Vervolgens meten we de afstand naar het midden van het toekomstige klankgat. Met een passer trekken we de buitenkant van het klankgat en de binnen- en buitenkant van de rozet. Vervolgens boren we een gaatje in het midden van het klankgat zodat we het bovenblad kunnen vastzetten op een pin.
Over de pin past een template om de router precies in een cirkel te laten draaien. We gaan een halve mm diep en enkele millimeters breed. Met de CNC hebben we uit Madagaskar rozenhout een 20-tal kleine stukjes hout gesneden die precies de rozet kunnen vullen. Het Madagaskar rozenhout contrasteert met de zijkanten en achterkant die ook uit dit type rozenhout gemaakt zijn. Ze worden samen met aan weerszijde een kunststof lint in de rozet gelegd en gelijmd. Het kunststof zwart-wit-zwarte lint zorgt weer voor contrast met het donkere hout van de zijkant.
Als de lijm droog is gaat het bovenblad door een schuurmachine tot het uitstekende deel van de inleg gelijk is gevlakt naar het bovenblad. De rozet is nu klaar en het klankgat wordt uitgefreesd. Met een schuurpapier wordt het klankgat daarna voorzichtig glad geschuurd. Als de gitaar bijna klaar is wordt ze gelakt en komt de rozet mooi naar voren door de hoogglans.
Brom in de versterker fix
Eenvoudige manier om de meeste brommende of piepende geluiden uit je gitaar te halen.
Een gitaar pick-up wordt gewonden met duizenden wikkelingen van een draad. Deze wordt gemagnetiseerd en kan zo ook signalen ontvangen van elektronica, TL-buizen en lichtdimmers. Als je je versterker op een stekkerdoos aansluit met meerdere apparaten erop, of in een muur stopcontact waar direct nog een tweede contact boven of onder zit steekt, dan kun je al een brom in je versterker krijgen die maar niet weg gaat. Probeer dan eens een ander stopcontact. Ook een andere plek in de kamer of elders in huis kan een verschil maken.
Naast elektromagnetische storingen door randapparatuur en elektrische draden in de muren van je kamer, is er een ander probleem dat een brom veroorzaakt: stof. Na verloop van tijd worden je pick-ups vies en, nog belangrijker, je potmeters. De potmeter is een regelbare weerstand die de wisselspanning geheel of gedeeltelijk doorlaat. Maar dat hoef je niet te weten om ze schoon te kunnen maken. En ze schoonmaken verhelpt een heel hoog percentage van elektrische problemen in je gitaar. Wat heb je nodig? Een doekje, een schroevendraaier en contactspray (wij gebruiken WD-40 contactspray). Waar zitten je potmeters? Die zitten direct onder je volume- en tone knoppen. Je dient de schroefplaat waar je volume knoppen in zitten los te schroeven. Dan til je de schroefplaat er voorzichtig uit en legt je doekje onder de potmeters zodat de contactspray straks niet op de rest van je gitaar komt. Op de foto’s hieronder kun je goed zien waar je de contactspray in de potmeter spuit. Een klein wolkje is voldoende. Vervolgens draai je de bijbehorende volume- of tone knop een aantal keer heen en weer. Herhaal dat nog een keer en sluit je gitaar aan op de versterker om te kijken of het signaal is verbeterd. Houdt de andere schakelaars dicht en test alleen de potmeter die je hebt schoon gemaakt. Als het is gelukt: mooi, ga verder met de overige meters. Zo niet, ga ook verder met de andere meters en kom dan weer terug om nog een paar keer te sprayen en even flink de knop op en neer te draaien.
Als je een ander stopcontact hebt geprobeerd, een andere kamer en de potmeters hebt schoongemaakt, maar de brom is er nog steeds, kun je een probleem in de bedrading hebben en met name een loszittende aarde veroorzaakt ook een brom. Dit zie je meestal vrij snel als je de schroefplaat hebt losgemaakt en een van de draden los zit. Dan moet deze opnieuw gesoldeerd worden. Dat gaan we in dit artikel niet behandelen, omdat het net wat verder gaat dan een ‘easy fix’. Ook kun je de holtes waar je pick-ups en potmeters in zitten bedekken met koperfolie om de elektronica beter te isoleren. Dit kan met name helpen in sterk ‘vervuilde’ omgeving waar veel signalen door je pick-ups kunnen worden opgepikt. In dit artikel proberen we niet alle oplossingen te laten zien en uit te leggen, enkel twee van de meest eenvoudige en meest voorkomende oplossingen.
Zijkant van de gitaar buigen
Hoe komt de gebogen vorm in de zijkant van je akoestische gitaar?
In het tweede artikel over akoestische gitaarbouw gaan we laten zien hoe de vorm in de zijkant van je gitaar gemaakt wordt. De zijkanten van een akoestische gitaar bestaan net als de onder- en achterkant uit twee rechte planken. Deze worden een voor een gevormd, op maat gezaagd en aan elkaar gelijmd. Voor het buigen worden de planken eerst bevochtigd met een plantenspuit. Niet teveel want er moet geen vocht in het hout kruipen. Als de plank vochtig is wordt deze tussen twee ‘dekens’ gelegd die van een hitte geleidend materiaal zijn gemaakt en verwarmd kunnen worden zoals een elektrische deken.
Uit deze twee planken van Madagaskar rozenhout wordt de zijkant gevormd.
De plank ligt tussen een ‘elektrische deken’ boven de vorm.
Als de plank bevochtigd is en ingepakt, wordt hij boven een vorm gelegd. Met een houtblok aan een lange en brede schroef buigen en klemmen we eerst het midden van de plank in de vorm. Daarna buigen we de zijkanten naar beneden tegen de vorm aan door middel van een fietsspin. Nu wordt de temperatuur naar 80C gebracht. Vervolgens besproeien we de bovenkant van de deken en als de druppels van de deken rollen is deze op de juiste temperatuur. Na 8 minuten wordt de verwarming uitgezet en blijft de plank nog een uur in de vorm. Zodra de plank uit de vorm komt wordt hij in een mal geplaatst die zorgt dat de vorm niet verloren gaat. In het hele verdere proces blijven de zijkanten in deze vorm. Ze worden er alleen uitgehaald om op maat gezaagd te worden, zodat ze goed tegen elkaar passen. In een later artikel beschrijven we wat er nog met de zijkanten moet gebeuren voor ze klaar zijn om het boven- en achterblad er op te lijmen.
DE halspen of trussrod
Onder de toets en in de hals van je gitaar ligt een halspen.
In akoestische- en elektrische gitaren ligt een stang in de hals. Deze stang, de halspen, zorgt ervoor dat de hals niet krom trekt door de spanning van de snaren. De meeste klassieke gitaren hebben om die reden geen halspen; nylon snaren geven veel minder spanning dan stalen snaren.
De halspen kan via een moer worden aangedraaid. De pen gaat dan bol staan, waardoor het de hals van je gitaar ook bol kan zetten, of juist recht. Er zijn twee type halspennen; enkele actie en dubbele actie truss rods. Bij een enkele actie kan de pen maar een kant opbuigen. En bij een dubbele actie kan de pen twee kanten opbuigen. In de praktijk betekend dat dat je met een enkele actie halspen de hals wel relief kan geven, maar niet recht kan zetten als de kromming van de hals naar beneden staat.
In de hals wordt voordat de toets erop gelijmd wordt een geul gefreesd waar de haslpen los in komt te liggen. Over de haslpen komt een heel dun latje te liggen zodat de toets niet aan de halspen wordt gelijmd. In het model op de foto komt de moer aan de kop kant van de hals te liggen. Bij veel akoestische gitaren en bij vele Fenders ligt de moer aan de klankkast kant of brug kant.
Als je de halspen naar links draait gaat deze losser liggen en komen de snaren wat omhoog ten opzichte van de toets. Dit zou bijvoorbeeld fret buzz kunnen verminderen. Draai je naar rechts dan komen de snaren omlaag en verlaag je de actie van je hals, dat zou makkelijker kunnen spelen met minder kracht. Dit is geen artikel over hoe zelf de halspen af te stellen. Mocht je zelf bezig zijn met het afstellen van de hals en je hebt er vragen over, stuur ons een berichtje, dan kijken we hoe we je kunnen helpen er zelf uit te komen.
Als de haslpen in de geul ligt en er een dun stripje hout overheen is gelegd, wordt de toets op de hals gelijmd. Nu zie je de halspen niet meer. Bedankt voor het lezen. Wij hopen je hiermee een inkijkje te hebben gegeven van wat er in de hals van je gitaar gebeurd.
Bolling in de klankkast
De boven- en achterbladen van je akoestische gitaar zijn niet plat.
In dit eerste artikel over het bouwen van een akoestische gitaar gaan we het hebben over het boven- en achterblad van de gitaar. Dit zijn de top waar het klankgat zit en de kant die je tegen je lichaam houd terwijl je speelt. Deze lijken plat te zijn, maar dat zijn ze niet.
Het bouwen van een akoestische gitaar begint met de houtkeuze. Er zijn vele soorten hout om gitaren van te bouwen, met verschillende kwaliteiten en nadelen. Voor de bouw van de klankkast hebben we 6 planken nodig. Twee planken van rode spar voor het bovenblad, vier planken van tropisch rozenhout voor de zijkant en het achterblad. Het hout voor het boven- en achterblad wordt tot de juiste dikte geschuurd. De zijkanten daarvan worden vervolgens recht geschuurd. Dan worden de planken voor het boven- en onderblad tegen elkaar gelijmd, zodat de tekening van het hout mooi gespiegeld uitkomt.
Met de lintzaag wordt nu de vorm van de gitaar ruw weg uitgezaagd. We hebben nu twee platte planken in de vorm van de gitaar. Maar je gitaar is niet plat. Zowel de top als de achterkant hebben een radius, die van de top is het vlakst. Op beide delen van de gitaar komen aan de binnenkant bracings te zitten; latjes die de gitaar verstevigen en een grote invloed hebben op de klank van de gitaar. Deze latjes worden aan de onderkant op radius geschuurd. Dat gebeurd op een grote ronde schijf waar het top- en achterblad ruim op past. Er zijn twee schijven met ieder een eigen radius, een voor elke zijde. Als de bracings op radius geschuurd zijn kunnen ze op de bladen gelijmd worden. We leggen het blad op de radiusschijf. Vervolgens lijmen we de latjes op het blad en klemmen deze vast tussen de bovenkant van de kast waar de schijf in ligt en de bracings.
Als de bladen uit de klemmen komen, zijn ze bol in plaats van plat. Dit blijven ze tot de gitaar in elkaar gezet wordt. En daarna natuurlijk ook. De bracings gaan vervolgens op hoogte gemaakt worden met de bijtel en daarna nog geschuurd worden waar nodig. Op het topblad zit een X-bracing. Dit betekend dat de fundering van de bracing een X vorm heeft. Naast deze X-bracing komen nog meer latjes om het blad te verstevigen. Voor de klank maken we met de bijtel een piramide vorm in deze bracings. Later gaan we zien hoe deze in de gitaar passen en in de zijkant verwerkt gaan worden.
De binnenkant van de gitaarbladen is nu bijna af, er komt nog een versteviging in het bovenblad om de hals aan te bevestigen. In het vervolg gaan we laten zien hoe de zijkanten gevormd worden.
Giotino 